Du er no på:                         

Boka "Jarleætta" ( ISBN 978-82-300-1308-3 ) av Martin Furseth kom ut i august 2015,

og nedanfor  finn du oversikt over innhaldet. Boka handlar om soga til Håleygeætta og

Ladejarlane, og gir eit nytt syn på norsk historie for vikingtida, fram til år 1066.

 

Du kan kjøpe boka på nettbokhandlane, f.eks. her: Kolofon nettbutikk

Boka er på 171 sider og kostar kr 250,-

______________________________________________________________________

 

Kapittel: Den stutte soga

Tidleg på 900-talet var Austlandet (Vika) i hovudsak eit dansk område. Resten av det sørlege Noreg var oppdelt i mindre regionar, oftast styrt av småkongar. Håløygejarlane rådde over Hålogaland, Trøndelag og Nordmøre, og nokså sikkert over deler av Opplanda. Det er truleg at dei arbeidde for å utvide riket sørover på Vestlandet.

Harald Luva (Hårfagre) (ca 850-931) var i utgangspunktet ein småkonge i Sogn. Han arbeidde for å utvide riket sitt, og for ei kortare tid hadde han makt over Rogaland og Hordaland og kanskje resten av Vestlandet sør for Stadt. Det er særs tvilsamt at han nokon gong hadde som mål å samle heile Noreg til eitt rike, og etter at han døydde gjekk det ikkje lenge før «riket» hans fall saman. Etterkomarane, Eirik Blodøks og sønene hans, «Gunnhildsønene», hadde i nokre tidsbolkar styring med deler av Vestlandet og Orknøyane. Mest av alt må dei vel reknast som røvarbandar som herja på Vestlandet i tida fram til omlag 970.

Håkon den Gode (ca 918-961) greidde, i samarbeid med Sigurd Ladejarl, å få styringa med stort sett det riket Harald Luva hadde erobra, i tida 931-961. Han la kanskje det som kunne ha vore grunnlaget for eit varig kongerike på Vestlandet, men han døydde utan nokon arvtakar og verket hans smuldra bort etter at Gunnhildsønene tok over styringa.

Håkon Sigurdson Ladejarl (ca 935-995) var den første som verkeleg kan seiast å ha styrt over heile det landet som opphavleg vart kalla Noreg – kystlandet som Ottar frå Hålogaland òg kalla Nordvegen eller Nordmanna land i si forteljing til kong Alfred den store i England. Sogene fortel at Håkon jarl, frå om lag år 960, rådde over heile kystlandet, frå Agder og nordover, og han hadde herredømet over skattlanda i vest, Orknøyane og Færøyane.

Vikingkongen og eventyraren Olav Tryggvason (f. ca.968 d.999/1000) var konge i ein kort periode, frå våren år 995 til september år 999 eller 1000. I norsk tradisjon blir han merkeleg nok rekna for å vere ein av dei viktigaste personane i historia om Noreg. Men det meste av det som er fortalt om han i kongesogene, må reknast som lite truverdig og gir ikkje grunnlag for å bedømme Olav som person og kva han reelt sett betydde for Noreg i dei 4-5 åra han var konge. Nøkternt sett var han ein nokså brutal viking som ei kort stund lukkast med å hærta Noreg, og som miste livet under ein freistnad på å erobre Danmark.

Ladejarlane Eirik jarl og Svein fekk att styringa over Håkon jarl sitt rike i år 999 eller 1000, og med hjelp av klok styring, venskap og gode ekteskapsalliansar med kongane i Sverige og Danmark, la dei grunnlaget for eit utvida og samla Noreg, slik vi kjenner det i dag. Myten om at dei hadde deler av Noreg i len frå den danske og svenske kongen, er særs tvilsam.

Svein jarl måtte sjå seg overvunnen av Olav Digre i slaget ved Nesjar (1016) og døydde kort tid etterpå.

Eirik jarl var rekna som den mest sigerrike hovdingen i norderlanda i vikingtida og var den første som herska over eit samla Noreg. Han spela ei viktig rolle då morbror hans, kong Knut den store erobra England i 1015/1016. Han fekk Northumbria i len og var ein av dei fremste hovdingane til kong Knut. Eirik jarl døydde i England, truleg i 1023 eller 1024. Han fekk det ettermælet at han var ein mektig krigar, men samstundes ein fredsæl, rettvis og kristen fyrste.

 

 

 

Olav Digre (den heilage) (f.ca 995 d. 1030) var ein vikingkonge som erobra Noreg med hærmakt, og var konge i Noreg reelt sett frå våren 1016 og til våren 1026. Han styrte over det same riket som ladejarlane hadde rådd over, før han. Kristninga av Noreg blir i første rekke tillagt han; oftast var det tale om tvangskristning med vald og drap. Han mislukkast med å erobre Danmark ved eit hærtokt i 1026 og i røynda hadde han ikkje kongsmakt over Noreg etter den tid. Dei fleste historikarar reknar med at hans viktigaste rolle i norsk middelalderhistore var ikkje sjølve kongsgjerninga, men hans helgenstatus etter at han døydde.

 

Håkon Eirikson ladejarl (f.ca 998 d.1029) var systerson av kong Knut den store og ein av jarlane hans i England og han var ein røynd hærmann og administrator då han tok over som herskar over Noreg i 1028. Han hadde då herredømet over eit rike som i utstrekning var stort sett som dagens Noreg, med tillegg av Båhuslen og Herjedalen. Han fekk berre vel eit år og døydde på havet, vinteren 1029/1030. Dødsfallet hans er omtala i dei Anglo-Saksiske krønikene, noko som tilseier at han var ein kjend og respektert person i samtida. 

 

Svein Kuntson (Alfivason) (f. ca 1016 d.1035), syskenbarn til Håkon Eirikson jarl, var konge over Noreg i ein kort periode i tida 1030-1035. Han var ung og usjølvstendig, kanskje veikhelsa, og kongsgjerninga hans vart øydelagd av ei uklok og maktgrisk mor.

 

Magnus Olavson (den Gode) (f.1024 d. 25.10.1047) var ungguten som var konge i tida 1035 til han døydde i 1047, berre 23 år gamal. Det meste av styringstida var han oppteken med krigføring utanfor landet og han døydde, kanskje myrda av farbror sin, under eit krigstog i Danmark.

 

Harald Hardråde (f. 1015 d. 25.9.1066) var samkonge med Magnus Olavson i tida 1046-1047. Etter den tida styrte han som einekonge til han døydde i 1066 under ein freistnad på å erobre England. Han var ein hensynslaus krigar, både før og etter han vart konge. Han fekk tilnamnet «den vonde» og styringstida hans var truleg den mest brutale epoka i norsk middelalder.

 

Håkon Ivarson jarl, han hadde ætteband til Håkon jarl den mektige og arbeidde truleg i tida 1050 til 1065 for å gjere slutt på herredømet til Harald Hardråde, og kanskje for å vinne herredømet over Noreg som konge, eller som ein ny Ladejarl. Som krigsherre og strateg kunne han ikkje måle seg med Harald Hardråde.

 

Kong Sven Tjugeskjegg (f.ca 960 d.3.2.1014) var dansk konge i tida 986/987 – 1014 og ei tid engelsk konge. Han var uekte son til Harald Gormson (Blåtann) og kom tidleg i opposisjon til faren. Det ser ut til at han heile livet var sterkt oppteken av å erobre England. Det greidde han òg; i 1013 vart han erklært som konge over England men døydde berre vel ein månad seinare.

 

Kong Knut den store (f.ca 995 d. 12.11.1035) var dansk konge i tida 1018-1035 og konge i England i tida 1016-1035. Han var son til Sven Tjugeskjegg, og etter at faren døydde i 1014 heldt fram med hans store prosjekt for å erobre England. I 1016 vart han teken til konge over heile England og han regjerte fram til han døydde i 1035. Han vart kalla Cnut (Canute) the great og fekk det ettermælet at han var ein klok og rettferdig konge. En kan seie at han vart overhovud i eit Nordsjø-dynasti som omfatta England, Skottland, Orknøyane, Noreg og Danmark.